Nồi nấu cao, Nồi nấu dược liệu là loại nồi chuyên dụng để ninh, hầm, sắc dược liệu, thảo dược, xương, sừng… trước khi cho vào Nồi cô cao, Nồi cô đặc dược liệu. Theo Lương y Vũ Quốc Trung, Bào chế dạng thuốc cao nước phải qua 3 giai đoạn: Giai đoạn 1 lấy nước; giai đoạn 2 cô lại các nước nấu; giai đoạn 3 thêm đường hay mật ong hoặc rượu để làm ra thành phẩm. Giai đoạn lấy nước là một trong những giai đoạn quan trọng, có nhiều phương pháp lấy nước nhưng phổ biến nhất là sắc, ninh nấu lấy nước thuốc và hai loại Nồi Nấu Cao thông dụng là Nồi nấu cao thảo dược, cao lá và Nồi nấu cao xương, cao sừng động vật.

Nồi nấu cao lá, nồi nấu cao dược liệu

Nồi nấu cao dược liệu là thiết bị nấu dược liệu, thảo dược, thảo mộc thậm chí là nấu nước dùng các món ăn… Thiết bị được sản xuất hoàn toàn bằng inox 304, loại inox cao cấp nhất hiện nay. Thiết bị nấu cao lá điện để đun sôi nước thuốc, nước hầm dược liệu một cách gián tiếp nhờ vào cấu tạo 2 lớp, vừa giữ nhiệt vừa chống cháy.

Khác với các loại nồi ninh cao, nồi sắc nước thuốc thủ công bằng than củi hoặc bếp gas, Nồi nấu cao dược liệu bằng điện có thể kiểm soát được nhiệt độ, thời gian nấu chính xác, nhanh chóng và thuận tiện trong quá trình sản xuất, vệ sinh thiết bị.

Nồi nấu cao xương, sừng, ninh hầm cao xương

Nấu dược liệu bằng than củi ở điều kiện áp suất thường trong không khí và nhiệt độ không chuẩn xác dẫn đến hoạt tính, tính chất hóa học của dược liệu bị mất đi trong quá trình nấu, cô, sấy…khiến cho hiệu quả thành phẩm bị giảm sút. Nấu thảo dược trong nồi áp suất với nhiệt độ thích hợp là một trong những phương pháp chiết xuất dược liệu, thảo dược nhằm lấy dược tinh chất trong đó.

Để đảm bảo thu được tối đa lượng tinh chất trong dược liệu, Nồi nấu cao xương, nồi hầm cao được sản xuất dành riêng cho các loại dược liệu có nguồn gốc động vật (xương, sừng, lộc nhung) hoặc khoáng vật. Cũng như Nồi nấu cao lá, cao thảo dược, Nồi nấu cao xương sử dụng tủ điện tự động điều khiển nhiệt độ, thời gian và áp suất đun nấu. Cấu tạo 3 lớp inox dày dặn, chịu được áp suất lớn, nhiệt độ cao trong thời gian dài, Thiết bị nấu cao xương đáp ứng nhu cầu nấu cao toàn tính, cao hổ cốt, cao ngựa, cao trăn…

Quy trình bào chế dạng cao thuốc, cao dược liệu

Quá trình bào chế cao dược liệu – cao thuốc thông thường sẽ bao gồm 3 giai đoạn đó là:

Giai đoạn thứ nhất : Nấu dược liệu lấy nước

Sau khi chuẩn bị dược liệu sạch sẽ đảm bảo yêu cầu, dược liệu sẽ được cho vào nồi nấu cao dược liệu.  Dược liệu dùng cần phải chế biến (thái, bào, sao tẩm…) theo yêu cầu từng loại. Lượng nước sử dụng không được quá số lượng cần thiết vì sẽ rút hoạt chất, thông thường gấp 4 đến 6 lần trọng lượng dược liệu vì nếu sử dụng quá nhiều nước thì thời gian cô đặc cao phải kéo dài, độ nóng và không khí sẽ làm hỏng phẩm chất cao thuốc.

Dược liệu dùng cần phải chế biến (thái, bào, sao tẩm…) theo yêu cầu từng loại. Lượng nước sử dụng không được quá số lượng cần thiết vì sẽ rút hoạt chất, thông thường gấp 4 đến 6 lần trọng lượng dược liệu vì nếu sử dụng quá nhiều nước thì thời gian cô đặc cao phải kéo dài, độ nóng và không khí sẽ làm hỏng phẩm chất cao thuốc. Thời gian đun cũng tùy thuộc từng loại dược liệu: loại thân rễ cứng 6 - 8 giờ, loại có lá cành nhỏ thường đun 4 - 6 giờ cho một lần nấu dược liệu, cao xương động vật 12 – 24 tiếng.

Giai đoạn thứ 2 : Sau đó cô lại các nước nấu

Nước thuốc được đưa vào nồi cô cao dược liệu có cánh khuấy để không bị đóng cặn hay cháy khét, cánh khuấy thực hiện nhiệm vụ khuấy trộn đều và đảo liên tục cho nước thuốc đặc hơn, sánh, mịn.

Trên thị trường hiện nay đã có Nồi cô cao đặc, cô cao khô chuyên dụng, thiết kế cánh khuấy dạng cánh vét thành nồi, đáy nồi, giúp nguyên liệu được đảo đều và không bị cháy khét. Điểm đặc biệt của nồi cô cao dược liệu kiểu mới là khả năng nghiêng một góc 90°, dễ dàng đổ nguyên liệu đun nấu ra ngoài, dễ thao tác vét sạch nguyên liệu bám trong nồi.

Giai đoạn thứ 3: Cuối cùng thêm đường hoặc thêm rượu, mật…để làm ra thành phẩm.

Sau khi thêm các thành phần như rượu, đường, mất ong để có thể hoàn thiện cao thành phẩm hoặc dạng thuốc viên. Với dạng cao, sau khi cô cao xong thì chuyển tới máy chiết rót dung dịch đặc, chiết cao vào các hũ, lọ nhỏ, đóng gói thành phẩm. Với dạng thuốc viên, thuốc viên hoàn, cao được đưa vào máy vo viên, viên tròn và có thể để được thời gian dài.