Làng nấu rượu men lá Bằng Phúc vào mùa Tết. Đến hẹn lại lên, cứ vào dịp Tết đến xuân về, làng nấu rượu men lá Bằng Phúc, huyện Chợ Đồn lại hối hả vào mùa. Về nơi đây trong những ngày cuối năm mới thực sự cảm nhận được không khí tấp nập và rộn ràng của mùa rượu Tết.

Chúng tôi đến thăm gia đình Bà Tâm ở thôn Nà Hồng, xã Bằng Phúc, một trong những hộ có truyền thống nấu rượu từ nhiều đời nay. Bà Tâm cũng là người đầu tiên đưa rượu Bằng Phúc bán ra các địa phương lân cận, tạo nên thương hiệu rượu men lá Bằng Phúc. Bà Tâm cho biết, những ngày giáp Tết, số lượng rượu gia đình sản xuất ra thường tăng gấp đôi, gấp ba nhưng vẫn không đủ để bán.

Rượu men lá của người Bằng Phúc khi uống có hương vị rất hấp dẫn, ngọt mát, rất dịu, êm hơn bất kỳ loại rượu nào khác. Rượu dù uống say đến đâu thì vẫn cứ sảng khoái, nhẹ nhõm. Đó là một đặc điểm rất quý của rượu men lá. Đến Bằng Phúc, phải ngồi lại nhấp chén chè, thử chén rượu, ấy mới được coi là đến thăm. Điều làm nên sự khác biệt này chính là men rượu. Theo chia sẻ của ông, men lá nấu rượu được làm từ lá thuốc bắc với bột gạo. Để có được men tốt, tạo nên hương vị đặc trưng của rượu thì bí quyết quan trọng nhất chính là lên rừng hái thuốc bắc về phơi khô để dùng dần.

 Nơi phơi men rượu

Bà Tâm dẫn chúng tôi đến nơi phơi men rượu của gia đình, những viên men tròn, trắng tinh, thơm nồng như vị lá thuốc. Để làm ra men rượu, phải lên rừng tìm đủ các loại lá cây, thông thường men rượu được làm từ khoảng 16 loại lá rừng, hầu hết đều là những loại lá thuốc có tác dụng bồi bổ cơ thể và tạo nên hương thơm. Hái lá rừng là công đoạn vất vả nhất, để hái đủ các loại lá thì những người phụ nữ phải mất tới 3 đến 4 ngày đi rừng. Trong các loại lá cây, thì cây Thau Hương (một loại lá tạo mùi thơm) là loại khó lấy nhất, bởi đây là loại lá leo trên những cây cao, cổ thụ, nên chỉ có đàn ông mới hái được. Những ngày giáp Tết, nhu cầu thị trường cao hơn, nên việc đi rừng hái lá về làm men cũng vất vả hơn.

Sau khi hái đủ các loại lá, đến công đoạn rửa sạch, băm nhỏ và phơi khô rồi sắc lấy nước để ngâm gạo. Công đoạn này đòi hỏi người nấu phải tự ước lượng lá cây mỗi loại sao cho vừa đủ. Muốn làm được men ngon phải chọn được gạo ngon, đem ngâm 1 ngày, sau đó vớt ra để ráo nước rồi mới nghiền thành bột. Bột này đem trộn đều với nước lá và nặn thành từng viên men. 

Cách ủ men cũng như thời gian ủ men phụ thuộc vào nhiệt độ môi trường và mỗi gia đình có bí quyết ủ men riêng. Theo lời bà Tâm, thời gian ủ trung bình khoảng 30 ngày vào mùa hè, 60 ngày vào mùa đông, men ủ được càng lâu thì rượu uống càng êm.

Được biết ngày nay, người dân nhiều địa phương cũng tìm mua men lá Bằng Phúc về tự nấu rượu, nhưng sản phẩm nấu ra không đâu ngon được như chính từ mảnh đất khai sinh ra thứ rượu này. Khi được hỏi về điều đặc biệt này, bà Tâm không ngại chia sẻ bí quyết chính là ở nước đầu nguồn, thứ nước ngọt mát này đã tạo nên nét đặc trưng riêng mà chỉ ở Bằng Phúc mới có được. Nhưng Rượu men lá trở nên quý cũng vì cách làm kỳ công như thế.

Bắt đầu từ tháng 8 trở đi, khi hết mùa mưa, nước thượng nguồn trong vắt, ngọt lịm, người dân dẫn nước về, làm ra những mẻ rượu thơm đượm vị rừng, ngọt mát vị núi và trong vắt như nước đầu nguồn. Nấu rượu men lá rất công phu, đòi hỏi sự khéo léo, trước đây quá trình cất phải dùng củi đun đều lửa, không cho cháy to quá cũng không nhỏ quá để rượu ra từ từ nên tốn rất nhiều thời gian và công sức. Hiện nay, nhu cầu tiêu thụ rượu men lá ngày càng cao, nhiều hộ dân xã Bằng Phúc đã cùng nhau thành lập lên các Hợp tác xã (HTX) để góp vốn đầu tư hệ thống chưng cất rượu với nhiều thiết bị như: Nồi nấu rượu, Tủ nấu cơm, Máy lọc rượu, Máy lão hóa rượu...Với sự đầu tư đó chất lượng rượu men lá Bằng Phúc ngày càng được nâng cao thương hiệu, chất lượng rượu cũng ngày càng vượt trội hơn.

Sau khi cất xong một nồi rượu, rượu được rót vào chum đất to để khoảng 30 ngày mới bán, lúc này rượu đạt đến độ thơm ngon nhất định, khi đem uống sẽ êm, cảm thấy vị ngọt nơi đầu lưỡi. Mỗi mẻ rượu, người dân thường nấu khá nhiều để tiếp khách trong các dịp lễ, Tết. Cái hay của rượu men lá Bằng Phúc ấy là khi uống không sợ bị cái nóng bốc phừng phừng lên mặt hay bị đau đầu, uống say khi nào không biết, chỉ cần sau giấc ngủ thì sẽ cảm thấy khỏe khoắn, dễ chịu trở lại.

Không khí những ngày giáp Tết ở đây rất sôi động, tấp nập người ra vào lấy hàng. Hầu hết các hộ dân trong toàn xã Bằng Phúc đều nấu rượu, trong đó có nhiều hộ thu nhập cao, lượng rượu tiêu thụ ra bên ngoài của mỗi hộ khoảng từ 2.000 - 5.000 lít, với giá bán dao động từ 18 - 23 nghìn đồng/lít. Vào dịp Tết, số lượng rượu gia đình bán ra tăng gấp đôi, gấp ba, giá bán cũng dao động đáng kể. Các tư thương vào thu mua rượu chủ yếu là người ngoài thành phố Bắc Kạn, sau đó tiêu thụ đi các nơi khác, có những mối hàng quen ở Thái Nguyên, Hà Nội chỉ cần đặt hàng, sau đó rượu sẽ gửi theo xe khách. Đã từ lâu, rượu men lá Bằng Phúc trở thành một thứ đồ uống rất riêng của đồng bào miền núi, một thứ gia vị không thể thiếu trong các dịp lế, Tết.

Đến Bằng Phúc những ngày giáp Tết, trên đoạn đường ngổn ngang đất đá do đang thi công tuyến đường trọng điểm thành phố Bắc Kạn - hồ Ba Bể. Dù còn dang dở, nhưng không hề làm giảm hoạt động thông thương, trao đổi hàng hóa ở đây. Càng gần Tết, những phương tiện chở rượu ra ngoài vẫn đều đặn. Từ vài hộ nấu rượu truyền thống, đến nay toàn xã có 300 hộ nấu rượu, bình quân mỗi ngày bán ra thị trường 5.000 lít. Trên địa bàn đã hình thành các cơ sở sản xuất rượu lớn, phân phối hàng hóa ra thị trường. Cụ thể như: Cơ sở rượu men lá Tô Hoài; HTX Rượu men lá Thanh Tâm; HTX Rượu men lá Bằng Phúc, trong đó sản phẩm của các HTX đều đã được công nhận sản phẩm OCOP. Niềm vui nhân lên khi năm 2022 rượu Bằng Phúc được chọn mặt gửi vàng xuất khẩu sang Nhật Bản. Điều này khẳng định chất lượng, vị thế sản phẩm rượu ở đây đã lên tầm cao mới.

Theo chị Hà Thị Khánh - Chủ tịch Hội Liên Hiệp phụ nữ huyện Chợ Đồn nhận xét, hiện nay, mô hình của HTX rượu men lá Thanh Tâm mang lại hiệu quả kinh tế cao, tạo công ăn việc làm, thu nhập nên đã góp phần nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho các chị em phụ nữ trong HTX, qua đó đóng góp vào sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.

Những thành công bước đầu của HTX rượu men lá Thanh Tâm đang dần khẳng định đây là hướng đi hiệu quả, mang lại giá trị kinh tế cao, phát huy được sức mạnh tập thể và truyền thống, thế mạnh tại địa phương vào phát triển sản xuất nông nghiệp.

Hiện nay, ở nước ta chính quyền địa phương đang đẩy mạnh khuyến khích xây dựng mô hình Hợp Tác Xã (HTX), mô hình HTX kiểu mới hiện cũng đang trở thành một xu thế phát triển chung. Đứng trước những yêu cầu cấp thiết về việc mở rộng thị trường, hình thành nên các chuỗi khép kín từ khâu sản xuất đến khâu tiêu thụ, mục tiêu nâng cao chất lượng sản phẩm hàng hoá tập trung… thì việc liên kết, thành lập nên các HTX lại càng trở thành điều tất yếu.

Một số HTX đẩy mạnh quy mô đầu tư các thiết bị sản xuất rượu của KAG Việt Nam, HTX rượu men lá Bằng Phúc là ví dụ điển hình cho việc đầu tư thiết bị máy móc hiện đại của công ty KAG Việt Nam phục vụ cho niềm đa mê sản xuất kinh doanh, tiêu thụ rượu. Những thiết bị cần thiết để phục vụ việc sản xuất kinh doanh rượu phải có: Tủ nấu cơm, nồi nấu rượu, máy lọc rượu, máy chiết rót… việc thành lập kinh doanh theo mô hình HTX có rất nhiều ưu điểm, việc đầu tư ban đầu được đóng góp của cả HTX không chịu vốn đầu tư nhiều như tự các gia đình làm, trong đó khi hình thành mô hình HTX sẽ có thể mở rộng quy mô sản xuất, tiêu thụ rộng hơn ra thị trường tiềm năng ở nước ta.

Nếu mọi người quan tâm đến những máy móc thiết bị nấu rượu hiện đại chất lượng liên hệ ngay với chúng tôi để được tư vẫn, hỗ trợ.

CÔNG TY CP CÔNG NGHỆ KAG VIỆT NAM

Hotline: 0904685252

Website: www.maythucphamkag.com - www.xuyena.vn

Email: Kagtechvn@gmail.com

Địa chỉ: Số 115, ngõ 509 Vũ Tông Phan, Khương Đình, Thanh  Xuân, Hà Nội